Các biện pháp khám sàng lọc ung thư vú

Tổng quan

Sàng lọc ung thư vú bao gồm các xét nghiệm để phát hiện ung thư vú ngay từ giai đoạn đầu, trước khi bệnh nhân xuất hiện những khối u cục. Tỷ lệ tử vong do ung thư vú đã giảm khoảng 1/3 trong một vài thập kỷ qua. Một phần là do sàng lọc ung thư vú đã được sử dụng để phát hiện ung thư sớm. Ung thư vú sẽ có nhiều khả năng điều trị thành công nếu được phát hiện sớm.

Bài này sẽ đề cập đến việc sàng lọc ung thư vú, bao gồm khi nào nên tiến hành sàng lọc và nên sàng lọc bao lâu một lần. Những phụ nữ với nguy cơ ung thư vú cao, ví dụ những người mang gen BRCA1 và BRCA2 bất thường, những người có người thân trong gia đình mắc ung thư vú nên tham khảo các thông tin về xét nghiệm gen và những sàng lọc được khuyến cáo cho người có nguy cơ cao.

Các biện pháp sàng lọc ung thư vú         Có 3 cách sàng lọc ung thư vú: X-quang vú, khám vú (do bác sỹ hoặc điều dưỡng) và tự khám vú.

X-quang vú         X-quang vú là xét nghiệm sàng lọc tốt nhất để giảm nguy cơ tử vong do ung thư vú.

Mỗi bên vú sẽ được chụp x-quang riêng. Nếu có thể, hãy tránh chụp x-quang vú ngay trước hoặc trong kỳ kinh nguyệt, khi đó vú sẽ nhạy cảm hơn. Cũng đừng sử dụng lăn khử mùi dưới cánh tay trong khi làm x-quang.

Kết quả x-quang vú        Bác sỹ chẩn đoán hình ảnh sẽ xem và giải thích kết quả x-quang vú cho bạn. Một số phụ nữ sẽ cần làm thêm một số hình ảnh. Việc cần thêm hình ảnh giúp bác sỹ có cái nhìn rõ hơn và chính xác hơn về các mô vú của bạn, điều này rất thông dụng và nó không có nghĩa rằng bạn bị ung thư.

Nếu bác sỹ không giải thích kết quả x-quang ngay, bạn nên gọi điện để hỏi về kết quả trong vòng 30 ngày. Không nghe thấy phản hồi gì từ phía bác sỹ, không có nghĩa rằng kết quả x-quang vú của bạn bình thường.

Nếu kết quả x-quang vú của tôi bất thường thì sao?        Nếu x-quang vú của bạn bất thường, bạn sẽ cần làm thêm một số xét nghiêm. Thực tế ở Mỹ, cứ 10 phụ nữ thì có 1 người có kết quả x-quang vú bất thường và cần theo dõi (hầu hết đều cần làm lại x-quang vú). Đa số các trường hợp, một phụ nữ với x-quang vú bất thường không mắc ung thư vú. Không tìm thấy ung thư vú trong số 90% phụ nữ có x-quang vú bất thường.

Các xét nghiệm tiếp theo sau khi x-quang vú bất thường sẽ được thảo luận kỹ hơn ở các bài sau.

Khám vú bởi bác sỹ hoặc điều dưỡng        Bác sỹ hoặc điều dưỡng có thể sẽ tiến hành khám vú như một phần trong quy trình sàng lọc ung thư vú. Trong quá trình khám, bác sỹ hoặc điều dưỡng sẽ quan sát và khám cẩn thận vú và vùng dưới cánh tay. Đôi khi, không phải tất cả, các chuyên gia khuyến cáo nên tiến hành khám vú cùng với x-quang vú từ độ tuổi 40 – 50.

Tự khám vú        tự khám vú là một cách để phát hiện ra những thay đổi trên vú của chính bạn. Không có nghiên cứu nào chỉ ra rằng tự khám vú sẽ làm giảm nguy cơ tử vong do ung thư vú. Vì thế, rất nhiều phụ nữ có cơ sở để không lựa chọn tự khám vú. Tuy nhiên, một số lại cảm thấy tự khám vú thường xuyên sẽ tăng khả năng phát hiện ra những thay đổi trên vú của họ. Nhiều chuyên gia cũng khuyến khích các nhận thức về việc khám vú, trong đó bao gồm giáo dục về các yếu tố nguy cơ của ung thư vú và những điều cần làm khi phát hiện ra những bất thường trên vú. Những phụ nữ muốn tự khám vú vẫn nên tiến hành chụp x-quang vú thường xuyên bởi vì đó là xét nghiệm sàng lọc tốt nhất để phát hiện ung thư vú.

Hướng dẫn tự khám vú được trình bày trong bảng 1 (Bảng 1). Thời gian tốt nhất để tự khám vú là khoảng 1 tuần sau kỳ kinh nguyệt, khi vú bớt sưng. Nếu bạn đã mãn kinh, bạn có thể tự khám bất cứ lúc nào.

Bảng 1: Làm sao để tự khám vú

Các xét nghiêm hình ảnh khác        Mặc dù các xét nghiệm hình ảnh khác (MRI vú và siêu âm vú) có thể phát hiện ung thư vú, nhưng không có xét nghiệm nào khác ngoài x-quang vú được nghiên cứu sàng lọc và tìm thấy tương quan ý nghĩa với việc giảm tỷ lệ tử vong do ung thư vú. Do vậy, chỉ x-quang vú là được khuyến cáo như một xét nghiệm sàng lọc cho hầu hết phụ nữ.

MRI vú        Chụp cộng hưởng từ (MRI) sử dụng một từ trường mạnh thay vì quang tuyến X để chụp những hình của cơ thể.

So sánh với x-quang vú:

• Có nhiều “Dương tính giả” hơn (có các thay đổi trên phim nhưng không phải ung thư vú)
• Đắt hơn
• Có thể dẫn đến việc tiến hành các sinh thiết không cần thiết cho những phụ nữ không có nguy cơ ung thư vú cao.

MRI vú có thể được đề nghị cùng với x-quang vú để giúp phát hiện ung thư vú ở những phụ nữ trẻ có nguy cơ cao mắc ung thư vú (ví dụ những người có gen ung thư vú trong gia đình). Tuy nhiên, MRI vú không được khuyến cáo trong sàng lọc ung thư vú cho những người không có nguy cơ mắc ung thư vú cao.

Siêu âm vú       Siêu âm vú thường được yêu cầu xét nghiệm sau khi phát hiện ra một khối u vú. Siêu âm vú không được khuyến cáo như một xét nghiệm sàng lọc ung thư vú.

Mật độ mô vú khiến việc phân tích kết quả x-quang vú gặp khó khăn. Siêu âm vú có thể sẽ được kết hợp cùng x-quang vú khi hình ảnh x-quang cho thấy bệnh nhân có mật độ mô vú dày. Không có nghiên cứu nào chỉ ra rằng việc sử dụng siêu âm vú để sàng lọc ung thư vú sẽ cải thiện kết quả của ung thư vú. Tuy nhiên, các nghiên cứu thấy rằng những người được sàng lọc bằng cả x-quang vú và siêu âm vú dường như sẽ phải tiến hành nhiều sinh thiết không cần thiết và những lợi ích của việc làm thêm siêu âm vú là còn chưa rõ ràng.

Các khuyến cáo về sàng lọc ung thư vú

Khi nào nên bắt đầu x-quang vú        Hầu hết các chuyên gia đồng ý rằng phụ nữ từ 50 tuổi trở lên nên tiến hành x-quang vú sàng lọc ung thư. Quyết định có làm x-quang vú hay không hoàn toàn phụ thuộc vào bệnh nhân, dựa trên quan điểm cá nhân và những cân nhắc về nguy cơ và lợi ích.

Hiện nay đang có ý kiến trái chiều về việc sử dụng x-quang vú cho phụ nữ trong độ tuổi 40, bởi vì nhìn chung ung thư vú ít xảy ra ở độ tuổi 40 trong khi đó thì khả năng x-quang vú bất thường lại cao hơn.

• Một số chuyên gia khuyến cáo nên bắt đầu x-quang vú từ tuổi 40
• Nhóm số khác lại khuyến cáo rằng những người từ 40 đến 49 tuổi nên nói chuyện với bác sỹ hoặc điều dưỡng về những nguy cơ và lợi ích của x-quang vú. Quyết định tiến hành hay trì hoãn x-quang vú hoàn toàn phụ thuộc vào quyết định của bản thân họ và các nguy cơ của ung thư vú.

Nên tiến hành x-quang vú bao lâu một lần?

Không có lịch xét nghiệm x-quang vú nào là tốt nhất cho mọi phụ nữ. Chúng tôi khuyến cáo sàng lọc mỗi 2 năm cho hầu hết phụ nữ, những người có nguy cơ cao có thể sàng lọc thường xuyên hơn, phụ thuộc vào các yếu tố nguy cơ và chính bản thân họ.

Khi nào thì ngừng x-quang vú?

Nhiều chuyên gia khuyến cáo phụ nữ nên tiếp tục x-quang vú ít nhất 10 năm. Việc x-quang sàng lọc dường như không mang lại nhiều lợi ích cho những người mắc nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Tôi có thể tìm hiểu thêm thông tin từ đâu?

Các nhân viên y tế sẽ là nguồn cung cấp thông tin tốt nhất cho những câu câu hỏi và thắc mắc về sức khỏe của bạn.

Dương Thùy Linh

Cử nhân Điều dưỡng tiên tiến - ĐHYHN