Các xét nghiệm sàng lọc ung thư cổ tử cung

KHÁI QUÁT VỀ SÀNG LỌC UNG THƯ CỔ TỬ CUNG

Xét nghiệm được sử dụng trong sàng lọc ung thư cổ tử cung gọi là Pap smear. Xét nghiệm virus papillama (HPV) cũng là một xét nghiêm ung thư cổ tử cung được dùng cho phụ nữ từ 30 tuổi, kết hợp cùng với pap smear (gọi tắt là xét nghiệm Pap).

Xét nghiệm Pap có thể phát hiện ung thư cổ tử cung và tiền ung thư giai đoạn đầu, khi còn có thể điều trị được và vì thế giảm tỷ lệ tử vong do ung thư cổ tử cung. Bài này sẽ đánh giá một số xét nghiệm sử dụng trong sàng lọc ung thư cổ tử cung và thảo luận về kết quả xét nghiệm Pap bình thường và bất thường.

UNG THƯ CỔ TỬ CUNG VÀ CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ

Yếu tố nguy cơ quan trọng nhất trong ung thư cổ tử cung là nhiễm virus HPV. Có trên 100 loại HPV khác nhau, tuy nhiên hầu hết đều không gây ung thư. Ít nhất 80% phụ nữ phơi nhiễm với virus HPV trong đời. Nhưng hầu như đều bị hệ miễn dịch tiêu diệt trước khi chúng có thể gây hại cho cơ thể.

Các nhà khoa học đã làm nghiên cứu để xem loại HPV nào có khả năng cao gây ung thư cổ tử cung.

• Các loại nguy cơ thấp: HPV typ 6 và 11 có thể gây mụn cóc ở bộ phận sinh dục và được xếp vào nhóm nguy cơ thấp vì chúng hiếm khi gây ung thư cổ tử cung.
• Các loại nguy cơ cao: HPV typ 16 và 18 được xem là nhóm nguy cơ cao vì chúng thường là nguyên nhân gây ung thư cổ tử cung ở phụ nữ.

HPV lây qua đường tiếp xúc trực tiếp qua da, bao gồm quan hệ tình dục, quan hệ đường miệng, quan hệ đường hậu môn và bất kỳ tiếp xúc nào liên quan đến vùng sinh dục (ví dụ tiếp xúc tay và bộ phận sinh dục). HPV không lây qua tiếp xúc với các đồ vật, ví dụ như bồn cầu toilet. Hầu hết người nhiễm HPV không có biểu hiện hay triệu chứng gì. Đa phần các trường hợp nhiễm HPV là tạm thời và hết trong vòng 2 năm. Trong trường hợp virus còn tồn tại (10 – 20% các trường hợp) thì đây sẽ là cơ hội để chúng phát triển lên thành tiền ung thư và ung thư cổ tử cung. Tuy nhiên, để nhiễm trùng HPV tiến triển thành ung thư cổ tử cung thì cần mất rất nhiều năm.

Bởi vì HPV được lây truyền qua đường tình dục, nên việc quan hệ với nhiều bạn tình sẽ làm tăng nguy cơ ung thư cổ tử cung. Bao cao su chỉ giúp bảo vệ một phần. Hút thuốc cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư cổ tử cung lên đến 4 lần, bởi vì trong trường hợp bệnh nhân đang phải dùng các thuốc có thể làm suy giảm hệ miễn dịch.

Tiêm vaccine là giải pháp lựa chọn để phòng ngừa nhiễm một số typ HPV (typ 6, 11, 16 và 18). Điều này được khuyến cáo cho các bạn nữ hoặc phụ nữ từ 9 đến 26 tuổi, và cho các bạn nam  hoặc đàn ông từ 9 đến 21 tuổi, nhưng đến 26 tuổi vẫn có thể tiêm. Những người hút thuốc được khuyên là nên bỏ thuốc.

CÁC XÉT NGHIỆM SÀNG LỌC UNG THƯ CỔ TỬ CUNG

Có một vài cách để sàng lọc ung thư cổ tử cung. Xét nghiệm sàng lọc cổ điển có tên là xét nghiệm Pap.

Pap smear: Xét  nghiệm Pap là một phương pháp để kiểm tra các tế bào trong cổ tử cung (Hình 1). Cổ tử cung là phần nằm ở phần dưới cùng của tử cung (Hình 2)

Hình 1: Hình ảnh cổ tử cung bình thường

Hình 2: Giải phẫu cơ quan sinh dục nữ

Để tiến hành xét nghiệm Pap, bác sỹ sẽ phải khám xương chậu và sử dụng một bàn chải nhỏ hoặc cái đè lưỡi để lấy các tế bào trong cổ tử cung. Các tế bào này sẽ được đặt trên một lam kính (gọi là xét nghiệm Pap cổ điển) hoặc là được cho vào một dung dịch bảo quản (gọi là dung dịch nền). Một vài nghiên cứu được tiến hành để so sánh giữa xét nghiệm Pap cổ điển và phương pháp tế bào học sử dụng dung dịch nền, nhưng không có bằng chứng cho thấy xét nghiệm nào chính xác hơn.

Xét nghiệm HPV: Xét nghiệm HPV có thể được làm cùng với xét nghiệm Pap hoặc làm như một xét nghiệm riêng rẽ. Cũng giống như xét nghiệm Pap, xét nghiệm HPV được tiến hành khi khám xương chậu, sử dụng một bàn chải nhỏ để lấy mẫu từ cổ tử cung. Phụ nữ dưới 30 tuổi thường không được xét nghiệm HPV vì rất nhiều người trong nhóm tuổi này nhiễm HPV tạm thời và sẽ khỏi mà không cần điều trị.

AI NÊN XÉT NGHIỆM HPV?

Nếu bạn từ 30 tuổi trở lên, bác sỹ hoặc điều dưỡng sẽ khuyên bạn làm xét nghiệm HPV cùng với xét nghiệm Pap. Nếu xét nghiệm HPV và Pap âm tính, việc xét nghiệm lại thường không cần thiết trong vòng 5 năm. Xét nghiệm HPV cũng có thể được làm nếu kết quả xét nghiệm Pap không rõ ràng.

AI NÊN TIẾN HÀNH XÉT NGHIỆM PAP?

Phụ nữ trẻ tuổi: Ở Mỹ, xét nghiệm Pap lần đầu tiên được khuyến cáo từ tuổi 21, một số quốc gia khác lại gợi ý rằng việc sàng lọc nên tiến hành từ tuổi 25. Ung thư cổ tử cung rất hiếm gặp ở phụ nữ trẻ tuổi. Xét nghiệm sàng lọc Pap trước tuổi 21 cho những người đã quan hệ tình dục là không được khuyến cáo bởi vì nguy cơ kết quả dương tính giả rất cao do đa số trường hợp nhiễm HPV trong nhóm này là tạm thời. Nhiều quan điểm cho rằng nhiều thủ thuật được tiến hành dựa trên những kết quả này có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của những phụ nữ trẻ này.

Trong quá khứ, các chuyên gia khuyến cáo rằng phụ nữ nên làm xét nghiệm Pap hàng năm. Nhưng điều này đã thay đổi, hiện nay xét nghiệm Pap được khuyến cáo mỗi 3 năm một lần cho phụ nữ từ 21 tuổi trở lên. Xét nghiệm nên được tiến hành thường xuyên hơn nếu kết quả xét nghiệm có bất thường hoặc với những phụ nữ mắc HIV hoặc các bệnh liên quan đến hệ miễn dịch khác.

Thâm chí nếu bạn đã tiêm vaccine HPV, bạn vẫn cần phải sàng lọc ung thư cổ tử cung.

Phụ nữ lớn tuổi hơn: Đa số các chuyên gia cho rằng phụ nữ bắt đầu từ 65 tuổi trở lên có thể ngừng việc xét nghiệm Pap nếu:

• Bạn đã xét nghiệm Pap định kỳ trước đó
• Bạn có ít nhất 3 lần xét nghiệm Pap kết quả bình thường (hoặc 2 lần nếu kết hợp xét nghiệm Pap và xét nghiệm HPV) trong hơn 10 qua với lần gần nhất cách khoảng 5 năm.

Sau phẫu thuật cắt tử cung: Những người đã cắt toàn bộ tử cung (cắt bỏ cả tử cung và cổ tử cung) không cần làm xét nghiệm Pap, trừ khi:

• Phẫu thuật cắt tử cung không cắt bỏ cổ tử cung (ví dụ trong cắt tử cung bán phần)
• Phẫu thuật cắt tử cung được tiến hành do ung thư hoặc tiền ung thư cổ tử cung
• Bạn bị nhiễm diethylstilbestrol (DES) trong quá trình mẹ bạn mang thai

CHUẨN BỊ GÌ CHO XÉT NGHIỆM PAP?

Xét nghiệm Pap có thể được tiến hành vào bất kỳ thời gian nào trong chu kỳ kinh nguyệt.

KẾT QUẢ XÉT NGHIỆM PAP

Kết quả xét nghiệm Pap sẽ có sau vài tuần. Kết quả có thể:

Âm tính: Xét nghiệm Pap không có bất thường, các tế bào tiền ung thư hoặc ung thư được viết “Âm tính với lớp nội mô hoặc ác tính”

Các kết quả bất thường: Các tế bào cổ tử cung có thể bất thường vì một số nguyên nhân. Ví dụ, bạn mắc nhiễm trùng cổ tử cung hoặc tiền ung thư, thậm chí ung thử cổ tử cung.

Tái khám: Nếu kết quả xét nghiệm Pap của bạn bất thường hoặc xét nghiệm Pap bình thường nhưng xét nghiệm HPV bất thường (dương tính), bạn sẽ cần phải tái khám, điều này phụ thuộc vào từng cá nhân.

Dương Thùy Linh

Cử nhân Điều dưỡng tiên tiến - ĐHYHN