Nguyên nhân, triệu chứng và cách chữa chứng ù tai

TỔNG QUAN

Chứng ù tai là một dạng cảm giác có những âm thanh như tiếng chuông, tiếng rì rầm, huýt sáo hay gầm gừ trong 1 hay cả 2 bên tai. Những âm thanh này có thể liên tục hoặc ngắt quãng (thi thoảng), có nhịp điệu hoặc đều đặn, mức độ từ một tiếng vo ve khe kẽ đến tiếng chuông ồn ào.

 Một thống kê cho thấy 50 triệu người Mỹ bị ù tai mãn tính (lâu hơn 6 tháng), một phần tư trong đó bị chứng ù tai ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Ù tai thường gặp ở nữ giới, và những người lớn tuổi.

Mặc dù ù tai gây ra rất nhiều khó chịu nhưng thường không phải dấu hiệu trầm trọng. Có nhiều cách để thích nghi và giảm thiểu ảnh hưởng của chứng ù tai tới cuộc sống.

NGUYÊN NHÂN

Chứng ù tai thường do những lông nhỏ trong tế bào thính giác bên trong tai bị phá hủy (Hình 1). Khi những tế bào này bị phá hủy hay ức chế, chúng thay đổi những tín hiệu gửi đến não. Thỉnh thoảng, những tín hiệu này gây ra âm thanh chỉ bệnh nhân nghe thấy. Đây có thể là kết quả của quá trình lão hóa hoặc sau phơi nhiễm với âm thanh cực lớn, do sử dụng thuốc, chấn thương hoặc bệnh lý khác. Đôi khi, những tế bào chỉ bị tạm thời phá hủy nhưng âm thanh gây ra lại tồn tại cả đời.

Hình 1. Vòi ốc bên trong tai

Trong một vài trường hợp, chứng ù tai không do nguyên nhân thính giác mà do bệnh lý của khớp thái dương hàm, lo lắng cực độ hay chấn thương cổ.

Mất thính lực tuổi già – Giảm khả năng nghe ở người cao tuổi thường đi kèm ù tai.

Mất thính lực do tiếng ồn – Phơi nhiễm tiếng ồn cực lớn trong một thời gian dài có thể dẫn tới mất thính lực  tạm thời hay vĩnh viễn cùng với ù tai. Một âm thanh cực lớn trong thời gian ngắn cũng có thể gây khả năng nghe từ nhẹ đến trầm trọng, đau hay tăng nhạy cảm âm thanh một cách bất thường.

Các nguyên nhân gây suy giảm thính lực khác – Có rất nhiều vấn đề thính giác có thể gây giảm khả năng nghe và ù tai, bao gồm sử dụng một số loại thuốc, xơ cứng xương trong tai giữa, u trong tai, bệnh lý mạch hay thần kinh, các bệnh lý về tai di truyền hoặc không di truyền.

TRIỆU CHỨNG

Âm thanh thường thấy trong chứng ù tai là tiếng âm vực cao đều (như tiếng chuông cửa). Các triệu chứng khác gồm trống ngực, tim đập nhanh và mạnh nhất là khi tập luyện hay thay đổi tư thế. Tiếng lách cách có thể liên quan đến bất thường của dây thần kinh hoặc cơ. 

CHẨN ĐOÁN

Điều quan trọng với bệnh nhân ù tai là cần được đánh giá để loại bỏ mọi vấn đề nghiêm trọng khác. Thêm vào đó, tình trạng tiếng rì rầm, vo ve hay những âm thanh khác trong tai ngày một trầm trọng và liên tục cũng cần lưu ý. Các kiểm tra chuyên biệt được khuyến cáo. Kiểm tra thính giác cung cấp thêm thông tin về nguyên nhân gây ra ù tai. Các chẩn đoán hình ảnh như chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp cắt lớp vi tinhd (CT) được chỉ định tùy thuộc vào kết quả khám lâm sàng và tiền sử bệnh.

ĐIỀU TRỊ

Điều trị chứng ù tai bao gồm điều trị nguyên nhân và điều trị triệu chứng. Tuy không có biện pháp chữa trị cho chứng ù tai mãn tính nhưng vẫn có cách kiểm soát tình trạng.

Điều trị các vấn đề do bệnh gây ra

Mất thính lực – Máy trợ thính có thể cải thiện tình trạng ù tai ở người già mất thính lực. Máy trượ thính giúp âm thanh bên ngoài nghe rõ và lớn hơn, từ đó ít chú ý tới tiếng ù trong tai.

Phẫu thật cấy ốc tai sử dụng kích thích điện từ giúp cải thiện khả năng nghe và được khuyến nhị cho người lớn và trẻ em mất khả năng nghe từ mức độ nhẹ tới nặng mà không đáp ứng với máy trợ thính. Phẫu thuật cấy ghép này có thể giúp cải thiện tình trạng ù tai tuy nhiên chỉ trong một số ca nhất định.

Ở bệnh nhân mất thính lực do dùng thuốc, việc ngưng sử dụng thuốc có thể cải thiện ù tai và ngăn tình trạng mất thính lực trở nên trầm trọng. Người bệnh nên tham khảo ý kiến nhân viên y tế trước khi bắt đầu hay ngừng sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.

Trầm cảm – Trầm cảm rất hay gặp ở bệnh nhân ù tai. Thuốc chống trầm cảm là một biện pháp an toàn, hiệu quả và có sẵn, có thể cải thiện ù tai trong một số trường hợp. Thuốc chống trầm cảm còn giúp bệnh nhân tăng khả năng đối phó với vấn đề trong cuộc sống.

Mất ngủ - Khó ngủ do chứng ù tai có thể điều trị bằng thuốc và/hoặc thay đổi thói quen để cải thiện giấc ngủ.

Liệu pháp hành vi – Giúp bệnh nhân chung sống với chứng ù tai.

Liệu pháp giúp làm quen với chứng ù tai – Huấn luyện phần dưới ý thức của hệ thính giác làm quen và chấp nhận âm thanh gây ra do bệnh ù tai như một loại âm thanh bình thường, không gây khó chịu. Mục đích là giúp người bệnh không nhận ra chứng ù tai trừ khi họ ý thức tập trung vào nó. Liệu pháp này được thực hiện bởi chuyên gia. Mặc dù liệu pháp thành công trong thời gian ngắn, người bệnh vẫn phải đeo một thiết bị tạo ra âm thanh tần số thấp và những tiếng động của môi trường xung quanh trong vòng từ 1 đến 2 năm. Nghiên cứu chỉ ra có đến 80% người bệnh cảm thấy thuyên giảm nhờ liệu pháp này.

Thiết bị chắn trong tai – Thiết bị chắn trong tai được mô phỏng như máy trợ thính và tạo ra những âm thanh cường độ thấp giúp giảm hay xóa bỏ âm thanh do chứng ù tai gây nên. Tuy vậy, thiết bị chắn không áp dụng được với tất cả các bệnh nhân, một số người cảm thấy ù tai nặng thêm, khi bỏ thiết bị chắn ra ù tai có thể trở lại.

Phản hồi sinh học và giải tỏa stress – Hướng dẫn người bệnh điều chỉnh chức năng cơ thể của chính họ, như nhịp tim, nhịp thở. Thay đổi phản ứng với bệnh ù tai, ví dụ như ngừng suy nghĩ về âm thanh trong tai  có thể giúp giảm triệu chứng bệnh, bớt cảm giác khó chịu và căng thẳng.

Liệu pháp thay đổi nhận thức – Mục đích là hướng dẫn người bệnh kiểm soát phản ứng tâm lý của chính họ với chứng ù tai, bao gồm kỹ năng đối phó, phân tâm và giải tỏa căng thẳng.

Các liệu pháp khác – Nhiều liệu pháp điều trị chứng ù tai đã được nghiên cứu, tuy chưa có liệu pháp nào thực sự hiệu quả trên thực tế. Nhưng rất nhiều người mắc chứng ù tai đã cho thấy lợi ích nhất định từ việc điều trị bằng các liệu pháp này

• Kích thích điện – Kích thích điện vào một vùng nhất định ở tai trong bằng cách gắn điện cực trên da hoặc dùng kim châm cứu. Có nhiều cách để đưa dòng điện kích thích vào trong tai, tùy vào tình trạng của bệnh nhân, ví dụ như có bị mất thính lực hay không.
• Châm cứu – Biện pháp châm cứu có thể được sử dụng riêng rẽ hoặc kết hợp với kích thích điện.
• Kích thích từ trường xuyên sọ lặp đi lặp lại (rTMS) – Một từ trường đủ mạnh được dùng để kích thích não bộ. Đây là một phương pháp đầy hứa hẹn nhưng vẫn còn đang thử nghiệm.
• Thảo mộc – Các loại dược liệu chữa bệnh có thể được bào chế ở dạng bột, dung dịch hay viên. Lá rẻ quạt (Ginkgo biloba) và melatonin là các dược liệu được nghiên cứu để chữa bệnh ù tai, tuy vậy chưa có báo cáo xác thực.
• Vitamin và khoáng chất – Các loại vitamin và khoáng chất được nghiên cứu trong điều trị bệnh ù tai bao gồm niacin (một loại vitamin B), kẽm và đồng. Một vài bệnh nhân thông báo họ thấy tình trạng được cải thiện tuy nhiên chưa có nghiên cứu đáng tin cậy về việc cải thiện ù tai nhờ vitamin và khoáng chất.

TIÊN LƯỢNG

Ảnh hưởng của chứng ù tai với cuộc sống hàng ngày rất đa dạng, thường phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của âm thanh. Khoảng 25% người mắc bệnh cho biết bệnh ù tai của họ ngày càng tồi tệ. Chứng ù tai mãn tính thường kéo dài và không khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, căn bệnh này theo thời gian thường trở nên ít phiền toái hơn, nhất là ở bệnh nhân mất thính lực.  

Lê Thùy Linh

Cử nhân tiên tiến – Đại học Y Hà Nội