Những thay đổi xảy ra trong thời kì dậy thì ở nam và nữ

Sự phát triển giới tính là gì? — Sự phát triển giới tính là thuật ngữ để chỉ những thay đổi của cơ thể qua thời kì thanh thiếu niên, hay còn được gọi là thời kì dậy thì.

Sự thay đổi lớn nhất trong giai đoạn này là ở cơ thể của nam giới và nữ giới.

• Cao hơn – Đứa trẻ thường cao lên rất nhiều trong một khoảng thời gian ngắn. Đây là giai đoạn tăng trưởng bứt phá.
• Cơ thể phát triển giống với người trưởng thành hơn – Khi cơ thể đứa trẻ thay đổi giống với người lớn, con gái có thể mang thai và con trai có thể làm cho con gái mang thai.

Nguyên nhân của dậy thì? — Dậy thì được tạo nên bởi sự thay đổi hormone trong cơ thể. Bình thường, những hormone này được sản xuất bởi não và các cơ quan như buồng trứng (ở nữ) và tinh hoàn (ở nam). Buồng trứng sản xuất ra estrogen. Tinh hoàn sản xuất ra testosterone. Estrogen và testosterone là nguyên nhân gây ra những sự thay đổi của cơ thể khi dậy thì.

Dậy thì thường xảy ra khi nào? — Dậy thì xảy ra lúc nào còn tùy vào từng đứa trẻ. Dậy thì thường bắt đầu từ 9-12 tuổi ở trẻ nữ và 10-13 tuổi ở trẻ nam. Nhưng những trẻ dậy thì trước hay sau thời gian này vẫn có thể là bình thường. Thời gian chính xác một đứa trẻ bắt đầu bước vào dậy thì tùy thuộc vào nhiều yếu tố bao gồm di truyền, dinh dưỡng và cân nặng.

Bạn nên nói chuyện với trẻ trước khi thời kì dậy thì bắt đầu để cho trẻ biết trước những thay đổi của cơ thể sẽ xảy ra và điều đó là hoàn toàn bình thường.

Những thay đổi xảy ra trong thời kì dậy thì ở nữ? 

• Ngực lớn hơn. Ở rất nhiều trẻ nữ, đây là dấu hiệu đầu tiên của thời kì dậy thì.
• Lông phát triển ở bộ phận sinh dục (lông mu), dưới nách và trên chân. Ở một số trẻ, mọc lông mu là dấu hiệu đầu tiên của thời kì dậy thì.
• Bắt đầu có kinh nguyệt hàng tháng. Kinh nguyện hàng tháng thường xảy ra trong vòng 2 năm sau khi ngực hoặc lông mu bắt đầu phát triển. Khi trẻ nữ bắt đầu có kinh nguyệt, kinh nguyệt thường không đều. Không có kinh nguyệt  1 tháng hay có 2 lần trong 1 tháng là điều bình thường. Một số người sẽ cảm thấy chướng bụng, tâm trạng thay đổi ngay trước khi kì kinh đến.
• Có thể có dịch âm đạo màu trắng hoặc trong. Dịch âm đạo là thuật ngữ để chỉ một lượng nhỏ dịch chảy ra từ âm đạo của nữ giới.

Những thay đổi xảy ra trong thời kì dậy thì ở nam? 

• Tinh hoàn lớn hơn. Đây thường là dấu hiệu dậy thì đầu tiên xảy ra.
• Dương vật dài hơn và to hơn.
• Lông phát triển ở bộ phận sinh dục (lông mu), trên mặt và dưới nách.
• Giọng nói thay đổi.
• Có thể xuất tinh một lượng nhỏ vào ban đêm trong khi ngủ, hay còn được gọi là “giấc mơ ướt”.
• Ngực có thể hơi lớn hơn một chút và trở về bình thường sau một thời gian.

Những thay đổi nào khác có thể xảy ra trong thời kì này? — Những thay đổi khác có thể xảy ra được nêu dưới đây. Những điều này hoàn toàn bình thường nhưng một số có thể khiến trẻ khó chịu hoặc xấu hổ.

• Mụn – Để ngăn ngừa mụn, cần phải rửa mặt sạch 2 lần một ngày bằng sữa rửa mặt nhẹ nhàng không xà phòng. Bạn cũng có thể tìm gặp bác sĩ hoặc điều dưỡng để được tư vấn chữa trị mụn trứng cá.
• Ra mồ hôi dưới cánh tay và mùi cơ thể – Tuổi dậy thì là giai đoạn hầu hết trẻ bắt đầu sử dụng dung dịch khử mùi hoặc chống mồ hôi.
• Thay đổi thị giác – Trẻ thường phải bắt đầu đeo kính trong độ tuổi dậy thì.
• Thay đổi tâm trạng thất thường.

Trong thời kì dậy thì, nhiều trẻ bắt đầu có những cảm giác về giới tính và có thể quan hệ tình dục. Mặc dù cơ thể có vẻ đã phát triển nhưng suy nghĩ và cảm giác chưa thực sự trưởng thành. Bởi vậy nhiều trẻ không sử dụng các biện pháp bảo vệ dẫn đến việc mang thai hoặc mắc các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục.

Hãy trò chuyện với trẻ về cách tránh thai và tránh các bệnh lây nhiễm. Cách chắc chắn duy nhất để phòng tránh đó là không quan hệ tình dục. Nếu trẻ quan hệ, hãy hướng dẫn sử dụng các biện pháp tránh thai để giảm nguy cơ mang thai ngoài ý muốn. Một số các biện pháp tránh thai không ngăn được các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục, vì vậy nên sử dụng bao cao su để đảm bảo an toàn mỗi lần quan hệ.

Lê Thân Phương

Cử nhân tiên tiến-Đại học Y Hà Nội