Triệu chứng – Điều trị cúm

Tại Mỹ, hàng năm có hơn 200,000 ca phải nhập viện do cúm. Trẻ em, người già, phụ nữ có thai và đặc biệt những người mắc các bệnh như hen xuyễn hoặc các bệnh về phổi có nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng hơn.

Đã có nhiều đợt dịch cúm bùng phát và lan rộng (hay còn goi là đại dịch), dẫn đến cái chết của người người trên thế giới. Sự bùng nổ này xảy ra khi có những dòng virut cúm mới xuất hiện ( thường thì từ lợn hoặc chim) và con người rất dễ bị nhiễm vì họ chưa có khả năng miễn dịch với dòng virut mới đó.

Triệu chứng của cúm --- Với mỗi người thì biểu hiện của bệnh cúm theo mùa là khác nhau, nhưng sẽ đều có một số đặc điểm cơ bản sau:

• Sốt ( > 37.8°C)

• Đau đầu hoặc đau các cơ

• Mệt mỏi

• Có thể có ho và đau họng

Sốt do cúm thường kéo dài từ 2 đến 5 ngày, khác hẳn với sốt do virut đường hô hấp trên, thường chỉ cần 24 đến 48h là hạ sốt.

Hầu hết những người mắc cúm thường có sốt và đau mỏi cơ, cũng có người có một số triệu chứng giống khi bị cảm lạnh (như chảy nước mũi, đau họng). Triệu chứng của cúm sẽ tăng mạnh hơn sau từ 2 đến 5 ngày, và bệnh có thể kéo dài đến hơn 1 tuần. Tình trạng ốm yếu và mệt mỏi sẽ còn tiếp diễn đến vài tuần sau đó.

Biến chứng của cúm --- Các biến chứng của cúm có thể xảy ra với một số người. Viêm phổi là biến chứng thường gặp nhất. Viêm phổi là tình trạng phổi bị nhiễm trùng nặng, và nó thường xảy ra ở đối tượng trẻ em, người già trên 65 tuổi, những người sống trong các cơ sở chăm sóc dài hạn (như trại dưỡng lão), những người bị tiểu đường hoặc có liên quan đến tim, phổi. Viêm phổi cũng phổ biến trong những người có hệ miễn dịch kém hoặc đã từng ghép phổi.

Chuẩn đoán bệnh cúm --- Bệnh cúm thường được chuẩn đoán dựa trên các triệu chứng ( như sốt, ho và nhức mỏi cơ). Các bài test cúm trong phòng thí nghiệm được thực hiện trong một số trường hợp, ví dụ như trong một ổ dịch cúm mới trong cộng đồng hay với các bệnh nhân có nguy cơ mắc biến chứng cao.

ĐIỀU TRỊ

Khi nào cần tìm kiếm sự giúp đỡ --- Hầu hết mọi người khi bị cúm sẽ tự khỏi sau 1 đến 2 tuần mà không cần điều trị. Tuy nhiên, những biến chứng nguy hiểm của cúm có thể xem ra. Hãy gọi cho bác sĩ ngay khi:

• Khó thở

• Đau ngực hoặc dạ dày

• Chóng mặt khi đứng lên hoặc không đi tiểu được

• Cảm thấy bồi chồn

• Nôn nửa kéo dài và không uống đủ nước

Đối với trẻ nhỏ, hãy đưa chúng đến bác sĩ nếu có các triệu chứng như trên hoặc:

• Da xanh tím

• Dễ cáu kỉnh, không muốn nô đùa

• Không có nước mắt khi khóc ( ở trẻ sơ sinh)

• Sốt kèm phát ban

• Ngủ li bì

Những đối tượng có nguy cơ cao bị các biến chứng do cúm: phụ nữ có thai, trẻ em ( dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi), người già trên 65 tuổi, người mắc các bệnh như bệnh phổi mãn tính (ví dụ viêm phổi), bệnh tim, tiểu đường, các trường hợp suy giảm miễn dịch (như HIV) và một số bệnh khác. Nếu bạn hoặc con bạn có các triệu chứng của cúm và có nguy cơ cao mắc các biến chứng do cúm, thì bạn hãy nhờ bác sĩ tư vấn.

Điều trị cúm --- Điều trị chỉ giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn chứ không làm cho bệnh khỏi nhanh hơn.

• Nghỉ ngơi cho đến khi hoàn toàn bình phục (đặc biệt khi bệnh đã nặng)

• Uống đủ nước. Hãy quan sát màu của nước tiểu để biết liệu bạn có đang uống đủ nước, bình thường nước tiểu có màu vàng nhạt hoặc không màu. Nếu bạn uống đủ nước, bạn sẽ đi tiểu một lần trong 3 đến 5 tiếng.

• Aceteminophen ( tên thông thường: Tylenol) có thể làm hạ sốt, giảm đau đầu và nhức mỏi cơ. Aspirin và thuốc có chứa aspirin (như bismuth subsalicylate [ tên thông thường: Pepto-Bismol]) không nên dùng cho trẻ dưới 18 tuổi vì chúng có thể mắc một bệnh rất nguy hiểm gọi là hội chứng Reye.

• Thuốc ho cũng không có tác dụng, ho sẽ tự mất đi mà không cần điều trị. Không nên dùng thuốc ho hay thuốc cảm lạnh cho trẻ dưới 8 tuổi.

Điều trị kháng virut ---  Thuốc kháng virut có thể được sử dụng để điều trị hoặc phòng ngừa cúm. Tuy nhiên, nó không thể loại bỏ được các triệu chứng của cúm, mà chỉ làm giảm mức độ nguy hiểm và thời gian kéo dài bệnh trong khoảng một ngày. Không phải ai ai mắc cúm cũng cần sở dụng thuốc kháng virut. Để quyết định có dung thuốc hay không cần căn cứ vào một số yếu tố. Nếu tình trạng bệnh của bạn là nặng và/hoặc có nguy cơ phát triển các biến chứng cao thì bạn cần dùng thuốc kháng virut. Hoặc ngững người chỉ bị cúm nhẹ, không có nguy cơ mắc biến chứng, và xuất hiện triệu chứng trong 48h hoặc ít hơn thì cũng sẽ được điều trị bằng thuốc kháng virut, nhưng nếu thời gian có triệu chứng là nhiều hơn 48h thì không dung được thuốc kháng virut.

Thuốc kháng virut được sử dụng để điều trị và phòng ngừa cúm bao gồm: oseltamivir( tên nhãn: Tamiflu), zanamivir( tên nhãn: Relenza) và peramivir( tên nhãn: Rapivab). Rimantadine và amantadine cũng đã từng được dùng để điều trị, nhưng đến nay không còn hiệu quả, bởi hầu hết các chủng virut cúm đã có khả năng kháng chúng. Điều trị kháng virut hiệu quả nhất cho cúm theo mùa, khi nó được điều trị trong 48h đầu tiên biểu hiện triệu chứng.

Việc chọn loại thuốc kháng virut tốt nhất dựa vào các dòng virut cúm, xem liệu chúng có kháng thuốc không, và dựa vào một số yếu tố cá nhân nữa.

Tác dụng phụ --- Zanamivir và oseltamivir có thể gây ra các tác dụng phụ nhẹ, như buồn nôn; khi hít phải zanamivir thì trong một số trường hợp có thể gây khó thở. Tiêu chảy là tác dụng phụ thường gặp nhất khi dung peramivir. Hầu hết mọi người vẫn có thể tiếp tục dung thuốc mặc dù có tác dụng phụ.

Kháng sinh --- Kháng sinh không có tác dụng với bệnh cúm. Nó chỉ nên được dung khi có các biến chứng cúm do vi khuẩn gây nên, như viêm phổi do vi khuẩn, nhiễm trùng tai hoặc viêm xoang. Kháng sinh có thể gây ra một số tác dụng phụ và dẫn đến phát triển kháng kháng sinh.

Phương pháp điều trị bổ sung và thay thế --- Có rất nhiều các phương pháp điều trị bổ sung và thay thế cúm bằng thảo dược, vi lượng đồng căn,…được bán trên thị trường, tuy nhiên lại có rất ít các nghiên cứu về hiệu quả của chúng.

Phòng ngừa cúm --- Các phương pháp điều trị để phòng ngưà cúm được thảo luận trong các bài sau.

Cúm lợn H1N1 --- Một chủng mới của cúm H1N1, nó bao gồm cả virut cúm lợn, cúm gia cầm và cúm người. Ca đầu tiên phát hiện trên người là vào thàng 3/2009 ở Mexico. Con người nhiễm vurut đó, sau đó xảy ra rộng khắp thế giới và trở thành một đại dịch toàn cầu tiếp diễn đến tận tháng 8/2010.

Triệu chứng và biện pháp điều trị của cúm H1N1 là giống như các chủng cúm theo mùa khác.

Cúm gia cầm ---  Cúm gia cầm (hay cúm gà) gây ra bởi một dòng virut cúm mà ban đầu bị nhiễm từ các loài chim. Gia cầm nhiễm bệnh bao gồm: gà, vịt, ngỗng.

Có rất nhiều các chủng cúm gia cầm; virut cúm H5N1 là một dòng đáng lo ngại, vì đã có rất nhiều ca tử vong ( nhất là ở châu Á). Một chủng cúm khác là H7N9. Tính đến nay con đường lây truyền của cúm gia cầm chủ yếu là từ gia cầm sang gia cầm, một số ít từ gia cầm sang người, và rất hiếm gặp từ người sang người. Hầu hết các trường hợp người bị nhiễm là do họ tiếp xác trực tiếp với gia cầm bị bệnh hoặc chết hoặc gia cầm hoang dã hoặc  đến các chợ buôn bán gia cầm . Ở Mỹ và bắc Mỹ không có trường hợp người nhiễm cúm gia cầm nào được phát hiện.

Cúm gia cầm vô cùng nguy hiểm và con người lại rất ít có khả năng miễn dịch tự nhiên với virut này. Hiện nay đã có vaccin phòng cúm, loại vaccine này không có sẵn, tuy nhiên đã được chính phủ Mỹ dự trữ, phòng trong trường hợp thực sự cần thiết.

(Biên dịch: Dương Thùy Linh – Cử nhân điều dưỡng tiên tiến K1 – ĐH Y Hà Nội)